W dniu 9 grudnia 2021 roku uczniowie klasy III b ze Szkoły Podstawowej nr 1 w Kamiennej Górze wybrali się na ciekawą lekcję muzealną pt. ?Tradycje i zwyczaje Świąt Bożego Narodzenia? w Muzeum Tkactwa w Kamiennej Górze. Trzecioklasiści, członkowie Polskiego Towarzystwa Schronisk Młodzieżowych Oddział w Kamiennej Górze włączyli się do ?Cyklu imprez turystyczno-krajoznawczych dla dzieci i młodzieży szkolnej z terenu powiatu kamiennogórskiego? organizowanego dla młodych mieszkańców naszego powiatu przez Zarząd Oddziału Polskiego Towarzystwa Schronisk Młodzieżowych w Kamiennej Górze przy wsparciu finansowym Powiatu Kamiennogórskiego.
Po przybyciu do Muzeum Tkactwa w jego holu spotkali się z Joanną STOŁPIEC, która zaprosiła ich do jednego z pomieszczeń muzealnych na II piętrze, gdzie ich oczom ukazała się wspaniała świąteczna dekoracja z ozdobioną choinką, wigilijnym stołem oraz szopkami: bożonarodzeniową i krakowską, której autorem jest kamiennogórzanin Andrzej Morański (1947-1997) ? wielokrotny uczestnik konkursu szopek krakowskich (1983-1996), w których 11-krotnie był laureatem pierwszej nagrody. Prezentowana w trakcie świątecznej lekcji muzealnej szopka zdobyła w tym konkursie I miejsce w 1995 r. w kategorii szopek średnich (od 70 do 120 cm).
Lekcja muzealna rozpoczęła się od swobodnej rozmowy z uczestnikami o Świętach Bożego Narodzenia, które ustanowiono w grudniu, w porze zimowego przesilenia słońca, na pamiątkę narodzin Jezusa Chrystusa, jako początek wszystkiego. Wigilia i Święta Bożego Narodzenia, w odróżnieniu od Świąt Wielkanocnych, mają swoją stałą datę (24-26 grudnia).
Rozmawiając o adwencie, czyli czasie oczekiwania kamiennogórscy uczniowie wypowiadali się o adwentowych zwyczajach kultywowanych w ich domach ? wieńcach, świecach oraz kalendarzach adwentowych, które przywędrowały do nas z Niemiec.
Wiele nieskrywanych i radosnych emocji wywołała pogadanka i rozmowy o ich rodzinnych przygotowaniach na zbliżające się Święta Bożego Narodzenia. Słuchając uważnie prowadzącej lekcję muzealną dowiedzieli się, że poprzedniczkami choinki były m. in. snopek zboża ustawiany w każdym kącie izby czy podłaźniczka (czubek jodły, świerku, sosnowa gałąź lub obręcz przetaka opleciona zielonymi gałązkami) wieszana przy suficie. Sama choinka, którą do polskiej tradycji przenieśli niemieccy protestanci na przełomie XVIII i XIX wieku, uważana jest jako symbol życia, odradzania się, trwania i płodności. Trzecioklasiści bardzo chętnie opowiadali o tradycji ozdabiania choinek w ich domach, na których wieszane są m. in. bombki, łańcuchy, lampki, owoce i słodycze. Natomiast Joanna Stołpiec zapoznała ich z symboliką najczęściej spotykanych ozdób dawniej lub obecnie: łańcuchy ? więzy rodzinne, gwiazda ? Gwiazda Betlejemska, jabłka ? zdrowie i uroda, orzechy ? mądrość czy kłosy zboża ? urodzaj. W trakcie rozmów o ozdobach choinkowych pokazała im ozdobę choinkową wykonaną z opłatków.
Rozmawiając o nakryciu wigilijnego stołu poznali tradycję nakrywania go białym obrusem, pod którym znajduje się sianko symbolizujące boży żłóbek oraz dodatkowe nakrycie dla niespodziewanego gościa lub symbolizujące pamięć o tych, którzy już odeszli.
Uczestnicy świątecznej lekcji muzealnej wypowiadając się o wigilijnym posiłku mówili, że jest to w ich domach uroczysta kolacja, którą rozpoczynają po pojawieniu się pierwszej gwiazdki, a na stole jest 12 potraw symbolizujących ostatnią wieczerzę Jezusa z dwunastoma apostołami. Wymieniając nazwy tradycyjnych wigilijnych potraw udało im się wymienić wszystkie z nich, w tym barszcz z uszkami, pierogi z kapustą i grzybami, kapusta z grochem, smażony karp, śledzie, makowiec, kompot z suszu, pierniki czy kutia. W domach uczniów wieczerzę wigilijną rozpoczyna wspólne dzielenie się opłatkiem i wzajemne składanie życzeń.
Bardzo chętnie brali też udział w wigilijnych wróżbach matrymonialnych: z kłosów ze snopka (parzysta czy nieparzysta ilość ziaren), długości wyciągniętego źdźbła siana czy podrzucania kutii do sufitu.
Kolejną bożonarodzeniową tradycją są szopki, których pojawienie się zawdzięczamy św. Franciszkowi z Asyżu. Szopka bożonarodzeniowa pojawiła się już w XV w. i przedstawia miejsce narodzin Jezusa Chrystusa (stajni, jaskini lub groty). W każdej szopce znajduje się przedstawienie Świętej Rodziny (mały Jezus, Maria i Józef), postaci Trzech Mędrców (Melchior, Kacper i Baltazar), pasterzy, a także bydła. Ponadto zobaczyli elementy szopki wykonanej na drutach z włóczki, a część z nich świetnie odgadywała kim są trzymane przez nich postacie.
Ponadto zobaczyli szopkę krakowską z 1995 r., w której oprócz postaci biblijnych mogli zobaczyć m.in. byłego prezydenta RP Lecha Wałęsę. Uczestnikom lekcji bardzo podobała się szopka Andrzeja Morańskiego, z dużym zainteresowaniem przyglądając się jej ruchomym elementom.
Po przejściu do kolejnego, świątecznie przyozdobionego, muzealnego pomieszczenia mogli porozmawiać o tradycyjnych świątecznych wypiekach ? piernikach, z których słynie Toruń, a na Dolnym Śląsku Jawor. Ich nazwa pochodzi od piernej, czyli pieprznej przyprawy składającej się z sześciu składników, które wszyscy trzecioklasiści mogli powąchać, a były to cynamon, goździki, pieprz, kardamon, imbir oraz anyż. Najbardziej podobał im się zapach kardamonu. Joanna Stołpiec zaprezentowała im różne formy do wypieku pierników figuralnych, które dawniej były ofiarowywane m.in. z okazji chrztu czy ślubu.
Z dużą ciekawością oglądali też prezentowane w pomieszczeniu stroje kolędników, którzy odwiedzają domy w okolicach Bożego Narodzenia aż do Trzech Króli. W tradycji słowiańskiej kolędowanie polega na wymianie darów. Kolędnicy dawali gospodarzom i ich rodzinom życzenia, które miały przynieść szczęście i urodzaj. Od gospodarzy zaś dostawali świąteczne smakołyki lub drobne pieniądze. Dzieci bardzo chętnie przebierały się w stroje kolędników.
Następnie przyszły na muzealny hol zaaranżowany na pracownię plastyczną, gdzie wzięły udział w inspirujących i angażujących ich zajęciach, których głównym celem było samodzielne wykonanie przez wszystkich uczestników świątecznej lekcji muzealnej kartki bożonarodzeniowej, do której ozdobienia wykorzystały m. in. naturalny porost chrobotek reniferowy będący głównym pożywieniem reniferów.
Na zakończenie bardzo udanego pobytu w gościnnych murach Muzeum Tkactwa zrobili sobie wspólne, pamiątkowe zdjęcie z JOANNĄ STOŁPIEC z dumą prezentując swoje plastyczne arcydzieła, wykonywane przez nich sercem i własną wyobraźnią dla najważniejszej osoby.
Po podziękowaniu Joannie Stołpiec oraz wspierającej ich w plastycznych zajęciach Karolinie Grochowskiej za bardzo mile spędzony czas i pożegnaniu się z nimi, opuścili muzealną kamienicę wracając w wesołych, świątecznych nastrojach ze swoimi choinkami do swojej szkoły.
Opiekę nad uczestnikami lekcji muzealnej sprawowali Beata Galica-Nowak ? wychowawczyni klasy oraz Jerzy Rubach ? Nauczyciel Kraju Ojczystego oraz Instruktor Krajoznawstwa Regionu PTTK.
