W dniu 15 grudnia 2021 roku uczniowie klasy I b ze Szkoły Podstawowej nr 1 w Kamiennej Górze wybrali się na ciekawą lekcję muzealną pt. ?Tradycje i zwyczaje Świąt Bożego Narodzenia? w Muzeum Tkactwa w Kamiennej Górze. Pierwszoklasiści, członkowie Polskiego Towarzystwa Schronisk Młodzieżowych Oddział w Kamiennej Górze włączyli się do ?Cyklu imprez turystyczno-krajoznawczych dla dzieci i młodzieży szkolnej z terenu powiatu kamiennogórskiego? organizowanego dla młodych mieszkańców naszego powiatu przez Zarząd Oddziału Polskiego Towarzystwa Schronisk Młodzieżowych w Kamiennej Górze przy wsparciu finansowym Powiatu Kamiennogórskiego.
Po przybyciu do Muzeum Tkactwa w jego holu spotkali się z Robertem Główczykiem, który po wzajemnym powitaniu się zaprosił ich do jednego z pomieszczeń muzealnych na II piętrze, gdzie ich oczom ukazała się wspaniała świąteczna dekoracja z ozdobioną choinką, wigilijnym stołem oraz szopkami: bożonarodzeniową i krakowską, której autorem jest kamiennogórzanin Andrzej Morański (1947-1997) ? wielokrotny uczestnik konkursu szopek krakowskich (1983-1996), w których 11-krotnie był laureatem pierwszej nagrody. Prezentowana w trakcie świątecznej lekcji muzealnej szopka zdobyła w tym konkursie I miejsce w 1995 r. w kategorii szopek średnich (od 70 do 120 cm).
Lekcja muzealna rozpoczęła się od swobodnej rozmowy z uczestnikami o Świętach Bożego Narodzenia, które ustanowiono w grudniu, w porze zimowego przesilenia słońca, na pamiątkę narodzin Jezusa Chrystusa, jako początek wszystkiego. Wigilia i Święta Bożego Narodzenia, w odróżnieniu od Świąt Wielkanocnych, mają swoją stałą datę (24-26 grudnia).
Rozmawiając o adwencie, czyli czasie oczekiwania kamiennogórscy uczniowie wypowiadali się o adwentowych zwyczajach kultywowanych w ich domach ? wieńcach, świecach oraz kalendarzach adwentowych, które przywędrowały do nas z Niemiec.
Wiele nieskrywanych i radosnych emocji wywołała pogadanka i rozmowy o przygotowaniach ich rodzinnych na zbliżające się Święta Bożego Narodzenia. Słuchając uważnie prowadzącego lekcję muzealną dowiedzieli się, że poprzedniczkami choinki były m. in. snopek zboża ustawiany w każdym kącie izby czy podłaźniczka (czubek jodły, świerku, sosnowa gałąź lub obręcz przetaka opleciona zielonymi gałązkami) wieszana przy suficie. Sama choinka, którą do polskiej tradycji przenieśli niemieccy protestanci na przełomie XVIII i XIX wieku, uważana jest jako symbol życia, odradzania się, trwania i płodności. Pierwszoklasiści bardzo chętnie opowiadali o tradycji ozdabiania choinek w ich domach, na których wieszane są m. in. bombki, łańcuchy, lampki, owoce i słodycze. Natomiast Michał Stołpiec zapoznał ich z symboliką najczęściej spotykanych ozdób dawniej lub obecnie: łańcuchy ? więzy rodzinne, gwiazda ? Gwiazda Betlejemska, jabłka ? zdrowie i uroda, orzechy ? mądrość czy kłosy zboża ? urodzaj. W trakcie rozmów o ozdobach choinkowych pokazał im ozdobę choinkową wykonaną z opłatków.
Rozmawiając o nakryciu wigilijnego stołu poznali tradycję nakrywania go białym obrusem, pod którym znajduje się sianko symbolizujące boży żłóbek oraz dodatkowe nakrycie dla niespodziewanego gościa lub symbolizujące pamięć o tych, którzy już odeszli.
Uczestnicy świątecznej lekcji muzealnej wypowiadając się o wigilijnym posiłku mówili, że jest to w ich domach uroczysta kolacja, którą rozpoczynają po pojawieniu się pierwszej gwiazdki, a na stole jest 12 potraw. Jak powiedział im Robert Główczyk liczba ?!2? jest ?magiczna?, a 12 potraw symbolizuje ostatnią wieczerzę Jezusa z dwunastoma apostołami lub 12 miesięcy. Wymieniając nazwy tradycyjnych wigilijnych potraw udało im się wymienić większość z nich, w tym barszcz z uszkami, pierogi z kapustą i grzybami, smażony karp, śledzie, makowiec, kompot z suszu, pierniki czy kutia. W domach uczniów wieczerzę wigilijną rozpoczyna wspólne dzielenie się opłatkiem i wzajemne składanie życzeń. Po wigilijnej wieczerzy w wielu domach śpiewane są kolędy, a pierwszoklasiści zaśpiewali Robertowi Główczykowi pastorałkę, którą przygotowali na szkolne jasełka i zrobiło się bardzo świątecznie.
Bardzo chętnie brali też udział w wigilijnych wróżbach matrymonialnych: z kłosów ze snopka (parzysta czy nieparzysta ilość ziaren), długości wyciągniętego źdźbła siana czy podrzucania kutii do sufitu.
Kolejną bożonarodzeniową tradycją są szopki, których pojawienie się zawdzięczamy św. Franciszkowi z Asyżu. Szopka bożonarodzeniowa pojawiła się już w XV w. i przedstawia miejsce narodzin Jezusa Chrystusa (stajni, jaskini lub groty). W każdej szopce znajduje się przedstawienie Świętej Rodziny (mały Jezus, Maria i Józef), postaci Trzech Mędrców (Melchior, Kacper i Baltazar), pasterzy, a także bydła. Słuchając opowiadania prowadzącego o szopkach bożonarodzeniowych dowiedzieli się, że w niedalekim Chełmsku Śląskim od lat wystawiana jest ?żywa szopka?.
Ponadto zobaczyli szopkę krakowską z 1995 r., w której oprócz postaci biblijnych mogli zobaczyć m.in. byłego prezydenta RP Lecha Wałęsę. Uczestnikom lekcji bardzo podobała się szopka Andrzeja Morańskiego, z dużym zainteresowaniem przyglądając się jej oświetlonym figurom oraz ruchomym elementom.
Po przejściu do kolejnego, świątecznie przyozdobionego, muzealnego pomieszczenia mogli porozmawiać o tradycyjnych świątecznych wypiekach ? piernikach, z których słynie Toruń, a na Dolnym Śląsku Jawor. Ich nazwa pochodzi od piernej, czyli pieprznej przyprawy składającej się z sześciu składników, które wszyscy pierwszoklasiści mogli powąchać, a były to cynamon, goździki, pieprz, kardamon, imbir oraz anyż. Najbardziej podobał im się zapach kardamonu. Następnie Robert Główczyk zaprezentował im różne formy do wypieku pierników figuralnych oraz prawdziwy piernik.
Następnie wszyscy przyszli na muzealny hol zaaranżowany na pracownię plastyczną, gdzie powitała ich Karolina Grochowska, która zapoznała ich z tematem świątecznych zajęć plastycznych. Pierwszoklasiści wzięli udział w inspirujących i angażujących zajęciach, których głównym celem było samodzielne wykonanie przez uczestników świątecznej lekcji muzealnej kartki bożonarodzeniowej, do której ozdobienia wykorzystywali m. in. naturalny porost chrobotek reniferowy będący głównym pożywieniem reniferów oraz różnokształtne kolorowe cekiny. Wszystkie wykonane przez uczniów kartki bożonarodzeniowe było dodatkowo ozdabiane przez Karolinę Grochowską brokatem, w kolorze wybieranym przez poszczególnych małych plastyków.
Na zakończenie bardzo udanego pobytu w gościnnych murach Muzeum Tkactwa zrobili sobie wspólne, pamiątkowe zdjęcie z ROBERTEM GŁÓWCZYKIEM oraz KAROLINĄ GROCHOWSKĄ z dumą prezentując swoje plastyczne arcydzieła, wykonywane przez nich sercem i własną wyobraźnią dla najważniejszej osoby.
Po zejściu na dolny hol podziękowali prowadzącemu lekcję muzealną za bardzo mile spędzony czas i pożegnaniu się z nim, opuścili Muzeum Tkactwa wracając w wesołych, świątecznych nastrojach ze swoimi kartkami bożonarodzeniowymi do swojej szkoły.
Opiekę nad uczestnikami lekcji muzealnej sprawowały Paulina Kuliś ? wychowawczyni klasy oraz Jerzy Rubach ? Nauczyciel Kraju Ojczystego i Instruktor Krajoznawstwa Regionu PTTK.
