W dniu 17 grudnia 2021 roku uczniowie klasy II a ze Szkoły Podstawowej nr 2 w Kamiennej Górze wybrali się na ciekawą lekcję muzealną pt. ?Tradycje i zwyczaje Świąt Bożego Narodzenia? w Muzeum Tkactwa w Kamiennej Górze. Drugoklasiści, członkowie Polskiego Towarzystwa Schronisk Młodzieżowych Oddział w Kamiennej Górze aktywnie uczestniczą w ?Cyklu wycieczek edukacyjnych do centrów edukacji ekologicznej oraz wycieczek popularnych rozwijających zainteresowania krajoznawczo-przyrodnicze młodych mieszkańców Kamiennej Góry?, który organizowany jest przez Zarząd Oddziału Polskiego Towarzystwa Schronisk Młodzieżowych dla młodych mieszkańców Kamiennej Góry przy wsparciu finansowym Gminy Miejskiej Kamienna Góra. W związku z przejściem, od 20 grudnia 2021 r., szkół podstawowych na nauczanie zdalne, zaplanowane na 20 oraz 21 grudnia lekcje muzealne zostały odwołane.
Po przybyciu do Muzeum Tkactwa na lekcję muzealną spotkali się z Karoliną Grochowską, która zaprosiła ich do jednego z pomieszczeń muzealnych na II piętrze, gdzie ich oczom ukazała się wspaniała świąteczna dekoracja z ozdobioną choinką, wigilijnym stołem oraz szopkami: bożonarodzeniową i krakowską, której autorem jest kamiennogórzanin Andrzej Morański (1947-1997) ? wielokrotny uczestnik konkursu szopek krakowskich (1983-1996), w których 11-krotnie był laureatem pierwszej nagrody. Prezentowana w trakcie świątecznej lekcji muzealnej szopka zdobyła w tym konkursie I miejsce w 1995 r. w kategorii szopek średnich (od 70 do 120 cm).
Lekcja muzealna rozpoczęła się od swobodnej rozmowy z uczestnikami o Świętach Bożego Narodzenia, które ustanowiono w grudniu, w porze zimowego przesilenia słońca, na pamiątkę narodzin Jezusa Chrystusa, jako początek wszystkiego. Wigilia i Święta Bożego Narodzenia mają swoją stałą datę (24-26 grudnia).
Rozmawiając o adwencie, czyli czasie oczekiwania kamiennogórscy uczniowie wypowiadali się o adwentowych zwyczajach kultywowanych w ich domach ? wieńcach adwentowych, pięciu adwentowych świecach (roratkach ? będących symbolem Matki Bożej) oraz kalendarzach adwentowych z 24 czekoladkami, które zbyt szybko znikają. Omawiane zwyczaje adwentowe przywędrowały do nas z Niemiec.
Wiele nieskrywanych i radosnych emocji wywołała pogadanka i rozmowy o przygotowaniach ich rodzinnych na zbliżające się Święta Bożego Narodzenia. Słuchając uważnie prowadzącej lekcję muzealną dowiedzieli się, że poprzedniczkami choinki były m. in. snopek zboża ustawiany w każdym kącie izby czy podłaźniczka (czubek jodły, świerku, sosnowa gałąź lub obręcz przetaka opleciona zielonymi gałązkami) wieszana przy suficie. Sama choinka, którą do polskiej tradycji przenieśli niemieccy protestanci na przełomie XVIII i XIX wieku, uważana jest jako symbol życia, odradzania się, trwania i płodności. Drugoklasiści bardzo chętnie opowiadali o tradycji ozdabiania choinek w ich domach, na których wieszane są m. in. bombki, łańcuchy, lampki, owoce i słodycze. Natomiast Karolina Grochowska zapoznała ich z symboliką najczęściej spotykanych ozdób dawniej lub obecnie: łańcuchy ? więzy rodzinne, gwiazda ? Gwiazda Betlejemska, jabłka ? zdrowie i uroda, orzechy ? mądrość czy kłosy zboża ? urodzaj. Ponadto Karolina Grochowska pokazała im ciekawą ozdobę choinkową ? Świat ? zrobioną z opłatków posklejanych przy użyciu śliny.
Rozmawiając o nakryciu wigilijnego stołu poznali tradycję nakrywania go białym obrusem, pod którym znajduje się sianko symbolizujące boży żłóbek oraz dodatkowe nakrycie dla niespodziewanego gościa lub symbolizujące pamięć o tych, którzy już odeszli.
Uczestnicy świątecznej lekcji muzealnej wypowiadając się o wigilijnym posiłku mówili, że jest to w ich domach uroczysta kolacja, którą rozpoczynają po pojawieniu się pierwszej gwiazdki, a na stole jest 12 potraw symbolizujących ostatnią wieczerzę Jezusa z dwunastoma apostołami. Wymieniając nazwy tradycyjnych wigilijnych potraw udało im się wymienić wszystkie z nich, w tym barszcz z uszkami, pierogi z kapustą i grzybami, kapusta z grochem, smażony karp, śledzie, makowiec, kompot z suszu, pierniki czy kutia. Ponadto dowiedzieli się, że w kościele w tym magicznym dniu sprawowana jest tradycyjna Pasterka - Msza Święta w nocy z 24 na 25 grudnia, którą katolicy rozpoczynają obchody Uroczystości Narodzenia Pańskiego, a jej nazwa nawiązuje do pasterzy, którzy zjawili się w betlejemskiej stajence.
Kolejną bożonarodzeniową tradycją są szopki, których pojawienie się zawdzięczamy św. Franciszkowi z Asyżu. Szopka bożonarodzeniowa pojawiła się już w XV w. i przedstawia miejsce narodzin Jezusa Chrystusa (stajni, jaskini lub groty). W każdej szopce znajduje się przedstawienie Świętej Rodziny (mały Jezus, Maria i Józef), postaci Trzech Mędrców (Melchior, Kacper i Baltazar), pasterzy, a także bydła. Słuchając opowiadania Karoliny Grochowskiej dowiedzieli się, że w Chełmsku Śląskim wystawiana jest ?żywa szopka bożonarodzeniowa?.
Ponadto zobaczyli szopkę krakowską z 1995 r., w której oprócz postaci biblijnych mogli zobaczyć m.in. byłego prezydenta RP Lecha Wałęsę. Uczestnikom lekcji bardzo podobała się szopka Andrzeja Morańskiego, z dużym zainteresowaniem przyglądając się jej ruchomym elementom. Ponadto zobaczyli elementy szopki wykonanej na drutach z włóczki, a część z nich świetnie odgadywała kim są trzymane przez nich postacie. Na zakończenie tej części świątecznej lekcji muzealnej prowadząca ją pokazała drugoklasistom dwie drewniane figury króli -Baltazara i Kacpra, gdyż trzeci król ? Melchior, wiele lat temu został niestety skradziony i nigdy nieodnaleziony, a także figurkę małego Jezusa w żłóbku wykonaną z gipsu.
Bardzo chętnie brali też udział w wigilijnych wróżbach matrymonialnych: z kłosów ze snopka (ilość ziaren oznaczała gromadkę przyszłych dzieci), kolor zielony wyciągniętego źdźbła siana to szybkie znalezienie chłopca lub dziewczyny) czy podrzucania kutii do sufitu.
Po przejściu do kolejnego, świątecznie przyozdobionego, muzealnego pomieszczenia mogli porozmawiać o tradycyjnych świątecznych wypiekach ? piernikach, z których słynie Toruń, a na Dolnym Śląsku Jawor. Ich nazwa pochodzi od piernej, czyli pieprznej przyprawy składającej się z sześciu składników, które wszyscy trzecioklasiści mogli powąchać, a były to cynamon, goździki, pieprz, kardamon, imbir oraz anyż. Najbardziej podobał im się zapach kardamonu. Karolina Grochowska zaprezentowała im różne formy do wypieku pierników figuralnych, które dawniej były ofiarowywane m.in. z okazji chrztu czy ślubu.
Z dużą ciekawością oglądali też prezentowane w pomieszczeniu stroje kolędników, którzy odwiedzają domy w okolicach Bożego Narodzenia aż do Trzech Króli. W tradycji słowiańskiej kolędowanie polega na wymianie darów. Kolędnicy dawali gospodarzom i ich rodzinom życzenia, które miały przynieść szczęście i urodzaj. Od gospodarzy zaś dostawali świąteczne smakołyki lub drobne pieniądze. Dzieci bardzo chętnie przebierały się w stroje kolędników, a następnie pozostali uczestnicy lekcji muzealnej zrobili sobie pamiątkowe zdjęcia z ?kolędnikami? z choinką w tle.
Następnie wszyscy przeszli na muzealny hol zaaranżowany na pracownię plastyczną, gdzie wzięli udział w inspirujących i angażujących ich zajęciach, których głównym celem było samodzielne wykonanie przez wszystkich uczestników świątecznej lekcji muzealnej kartki bożonarodzeniowej, do której ozdobienia wykorzystywali m. in. naturalny porost chrobotek reniferowy będący głównym pożywieniem reniferów oraz różnokształtne kolorowe cekiny. Choinki z porostów i ozdoby z cekinów były mocowane go kartek przy pomocy kleju. Wszystkie wykonane przez drugoklasistów bożonarodzeniowe kartki były dodatkowo ozdabiane przez Joanną Stołpiec brokatem, w kolorach wybranych przez ?małych projektantów?.
Na zakończenie bardzo udanego pobytu w gościnnych murach Muzeum Tkactwa zrobili sobie wspólne, pamiątkowe zdjęcie z KAROLINĄ GROCHOWSKĄ i szkolnymi opiekunkami z dumą prezentując swoje plastyczne arcydzieła, wykonywane przez nich sercem i własną wyobraźnią dla najważniejszej osoby.
Po podziękowaniu Karolinie Grochowskiej oraz wspierającą ich w plastycznych zajęciach Joannę Stołpiec za bardzo mile spędzony czas i pożegnaniu się z nimi, opuścili muzealne mury wracając w wesołych, świątecznych nastrojach, ze swoimi kartkami bożonarodzeniowymi, do swojej szkoły.
Opiekę nad uczestnikami lekcji muzealnej sprawowali Karolina Janik ? wychowawczyni klasy, Anna Olszewska - nauczyciel oraz Jerzy Rubach ? Nauczyciel Kraju Ojczystego oraz Instruktor Krajoznawstwa Regionu PTTK.
